سومین جلد تاریخ طنز ایران اختصاص به طنز در دوران صفویه و کمی پیش و پس از آن دارد؛ دورانی که جز تحول سیاسی، تغییرات فراوانی در عرصه ادبیات و هنر و فرهنگ و مسائل اجتماعی به وجود آمد. با روی کار آمدن صفویه و گذشت مدتزمانی نهچندان طولانی از آن حکومت، مهاجرت شاعران و هنرمندان به سرزمین هندوستان آغاز شد. پیش از آن در جریان حمله مغولان، مهاجرت به بیرون از ایران اتفاق افتاده بود؛ شاعری مانند سیف فرغانی تا پایان عمر در آقسرای ترکیه مانده بود و دلتنگ ایران. اوج مهاجرت در دوران سلطنت شاهتهماسب بود. وی که دچار عدم تعادل روانی بود، رفتاری در پیش گرفت که موجب اخراج نقاشان و هنرمندان از کتابخانه سلطنتی شد. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که حداقل تا سه سده پس از صفویه، هنرمندان و بهخصوص شاعران هیچ ممر درآمدی جز دربار و دربخانه امرا و حاکمان محلی نداشتند. بگذریم از هنرمندان و شاعرانی که با کارهایی مانند پزشکی و امور دفتری و خطاطی و قلمزنی و قصابی و بقالی و شاطری همزمان شعر هم میسرودند و نیازی به دربار نداشتند. اخراج شاعران از دربار شاهتهماسب موجب رفتن آنان به هند شد. از سوی دیگر دربار گورکانی که در آن زمان قدرت را در هند در اختیار داشت و زبان دربار و هندوستان نیز فارسی بود، از این شاعران حمایت میکرد و همین به موج مهاجرت شدت میبخشید. در پی این اتفاق، مکاتب نوین ادبی و هنری در کشور هند به وجود آمد....